Kapu Camii, İhyaiyye Camii

 

Konya’da Odun Pazarı semtinde, Sarraflar (Çıkrıkçılar) Caddesi üzerinde bulunan bu cami, eski Konya Kalesinin kapılarından birisinin yanında bulunduğundan Kapu Camisi ismi ile tanınmıştır. Camiyi Mevlâna’nın torunlarından postnişin Hasanoğlu Şeyh Hüseyin Çelebi 1658 yılında yaptırmıştır. Yapımından bir süre sonra yıkılan camiyi 1811 yılında Konya Müftüsü Esenlerlizade Seyyid Abdurrahman Efendi yeniden yaptırmıştır. Ancak cami 1867 yılı yangınında çevresindeki vakıf dükkânları ile birlikte yanmıştır. Bu olaydan sonra 1868’de cami üçüncü kez yapılmıştır. Bugünkü caminin kapı kemeri üzerindeki kitabesinden banisinin ismi yazılı olmamakla birlikte 1868’de yapıldığı yazılıdır.

Konya’da yapılmış olan Osmanlı camilerinin en büyüklerinden biri olup, düzgün kesme taştan yapılmıştır. Caminin önünde on mermer sütunlu son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yerindeki sütunlar birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmıştır. Caminin basık kemerli basık kemerli giriş kapısının bezemesi bulunmamaktadır. Ayrıca doğu ve batı yönlerinde de birer kapısı daha vardır.

İbadet mekânının üzeri içten sekiz kubbe, dıştan da çatı ile örtülüdür. Taş mihrap ve ahşap minberi oldukça sadedir. Yanındaki minarenin şerefeye kadar olan bölümü taştan, üzeri de tuğladandır. Şerefe ile külah arasında da çini kuşaklara yer verilmiştir.

Caminin batısındaki şadırvanı Müftü Seyyid Abdurrahman tarafından 1812 yılında yaptırılmıştır.

Eşenlerli-zâde es-Seyyid Abdurrahman Efendi ibn-i el- merhûm es-seyyid el-Hâc Mehmed Efendi vakfı  

Özet : 

Camiinin yanında yazın namaz kılmak için mevcut olan bölümün altında on adet mağaza ve dükkan,   Salih Ağa Sarayı diye bilinen han’da sekiz adet mağaza ve altı adet dükkan , akmaz çeşme yanında bir dükkan, ağaççılar Çarşısında bir adet nalbant dükkanı demirciler Çarşısında bir adet demirci dükkanı   cem’an yirmi sekiz adet dükkanı vakf eyledi. Şu şartları koydu. Dükkanlar Mütevelliler tarafından kiraya verilsin ve her ay gelirleri öncelikle caminin ihtiyaçları, tamir ve temizliğine ve aydınlatılmasına harcansın. Ardından camide dini ve fenni ilimlerde ders verecek hocalara, bayramlarda vaaz verecek hocalara,  üç aylarda öğle ve ikinde namazından sonra mukabele okuyan hafızlara ücret verilsin. Vs. mütevelliler sağ olduğu sürece mutasarrıf olsunlar. İrtihalden sonra Salih evlatlarına nesilden nesile mutasarrıf olsunlar. Eğer nesil kesilirse iş hakime havale olunup Salih, dindar  ve istikamet sahibi kişilerden  mütevelliler seçip vakfeden kişinin ruhuna fatihalar okutalar. 1226(1881)

Mâ zükira fi hâze’l-kitabu’n-nâtık bi’s-sıdk ve’s-savâb

Mine’l-vakf ve’l-habs ve’t-tescil ve’l-hükm bi’s-sıhha

Ve’l-lüzûm  Sadri……. Veka’a minnî âlimen

Bi’l-hilâfi’l-cârî  ……

Ve ene’l-fakîr ileyh izzühü sübhanehû

Hüseyin Hıfzı el-mevlâ hilâfeti

Bi Medine-i Konya el-mahrûse

Afâ anhü

Mühür

Hüseyin Hıfzı

 

Hamd-ı bî nihâye ve senâ-yı bilâ gâye ol hâlik-ı semâvât bedî’-i nizâm ve sâni’-i münîrât-ı acîbü’l-intizâm hazretlerine layık ve sezâdârdır ki zât ve sıfâtı şirketden ârî müebbeddir ve ve salâten efdalühâ … (ve selamen)

ekmelühâ ol Rasül-i hüdâ-yı kibriyâ Muhammed Mustafa Ahmed-i müctebâ hazretlerinin ravza-i mutahhara-i cinân ve merkad-i aliye-i Firdevs âşiyanlarına olsun ki ümmetini tarik-ı hayrât ve hasenâta hidayet ve sebîl dair …..

davet eyledi dahî âl ve evlâd-ı kirâm ve ashâb-ı  zevi’l-ihtiramları üzerlerine olsun ki her birleri cadde-i hakka hâdi ve sebîl hayra münadilerdir rızvanullahi Teâlâ aleyhim ecmaîn amma .. (ba’d)

işbu vakfiye-i sahîha-i celîlü’ş-şân cerîde-i sarîha-i bedî’ü’l-ünvanın tahrir ve inşâsına bâis ve bâdi ve tasdir ve imlâsına sebeb-i âdi budur ki mahmiyye-i Konya’da sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât ………

el-bakiyât hâlen me’zûnen bi’l-iftâ faziletli Eşenlerli-zâde es-Seyyid Abdurrahman Efendi ibn-i el- merhûm es-seyyid el-Hâc Mehmed Efendi hazretleri sadâkat-ı câriye ve tayîn-i hasenât-ı merğûbe hakkında varid buyurulan

kelam-ı kadîm hazret-i ilâhî ve Hadis-i Şerîf-i risalet-penâhî mazmûn şerîflerini teemmül ve muktezâ-yı münîflerine tevessül-i birle  tahsîl-i umur meşkûre ve tekmîl-i rızâ-yı mebrûreye sa’y-ı mevfûr bedel-i makdur işbu

“innema ya’muru mesâcidellâhi men âmene billâhi ve’l-yevmi’l-âhir” nass-ı celîlü’ş-şân “ men benâ mesciden lillâhi Teâlâ benâllahü beyten fi’l-cenne”  Hadis-i Şerif  bâhirü’l-burhân musaddaklarınca bina-yı cami’ ve mesacid efdalü hayrât-ı sâfiyât

İdiğine iki şahid-i ‘âdili ‘azîmü’l-kadr idiğin görüp âyet ve hadis cenâheyn-i tâirân sa’âdet ve (her birimiz) ittibâ’-ı dâreynde sermâye-i fahr u ‘izzet mısrâ’-ı bab-ı necât-ı ittihaz edip etyab malından

Hasbeten lillah ve tâliben li merzâtillah Teâlâ vücûh-ı hayrâta nisâr ve bazı ibâd-ı müslimînin infâkan fî sebîlillahı ihtiyar eden erbâb-ı hayrın vesâyâ ve bi kadri’l-imkan avn ve inanlarıyla  bir cami’

Şerîf mabedi latif tarh-ı endâz binâ ve ihyâ ve inşasına bezl-i vücûd himem nâ mahdud birle mahmiyye-i mezbûre de Atpazarı sûkunda kâin Kapu Camii demekle maruf sülale-i hazret-i Mevlânâ’dan Çelebi Hüseyin Efendi

Bina eylediği camii şerif zâtında zayyık ve cemaat-ı müsliminin kesreti olmak hasebiyle küllî zahmet ve muzayaka-keş olunduğundan başka murûr-ı ezmân ile perişan ve harabe müşrif ve hatırnâk olmağa

Herhalde tevsî’ ve müceddeden bina ve ihyaya muhtaç olduğuna binaen camii şerifin mevzi’-i asliyesinden tevsî’ olunarak müceddeden bir cami’ kebîr-i latîf-i zîşân mabed-i şerif sütûre nişân bünyad ve inşa

Cânib-i şimalinde mescid-i sayfiye icâd an esas ihdas ve camii şerif-i mezkur hizasında ‘âmme-i ibad-ı müslimine mahsus burma lüle ile müstamel taş musluk icad ve civarında yedi bab kenîf hazır

Ve ağacılar sûkunda vaki’ na’lbend dükkanı derûnunda ber vech-i muharrer burma lülüle ile müsta’mel diğer musluk inşa ve çalıklı tariki üzerinde vaki’ mürûr ve ‘ubur eden kâffe-i ‘attaşa mebzul mâ-i lezizi müctemi’ kârgir sarnıç

Olup müddet-i vâfireden beri perişan ve harab olmakla müceddeden bina ve tamir ve Medine-i merkume mahallatından Şeyh’âliman mahallesi re’sinde kâin tarik-i hamseden murur ve ‘ubur eden ‘âmme müslimine … bi’r-i mâ-i hazar

Ve ihdas ve yine camii şerîf-i mezbure kurbunda kain diğer bi’r-i ma hazar ve icad ve ağacılar sukunda kain arsa-i haliye üzerine tarik-i amma nazır olarak beş bab kenif hafr ve ihdas

Ve mescid-i sayfiyeyi mezkure tahtında arsa-i haliye üzerine on bab mağaza tabir olunur dekakin icad ve camii ra’na-yı mezkurun hizasında eslafta Salih Ağa Sarayı dimekle maruf arîf arazi-yi haliye ile bir bab han olup

müddet-i kesireden beri harap ve külliyen münhedim olduğundan nâşi kıbel-i şer’-i şeriften i’tâ olunan mürasele-i şer’iyye mucibince mukirr tüccar için sekiz bab dükkan altı bab mağaza ve musluk önünde iki iki peyke bünyad

ve camii şerif-i müşeyyedü’l-erkânın kurbunda vaki’ akamaz çeşme demekle meşhur zîr-i hâkde mestur olup bu vecihle perişan ve  muattal olmağın çeşme-i harabe-i mezkurenin mahallinde bir bab dükkan bina ve mezkur ağacılar

sukunda kain musluk-ı merkume muttasıl bir bab na’lbend dükkanı bina ve ihdas ve demirciler sukunda kain mülk silkinden münselik bir bab demirci dükkanı ile cem’an yirmi dokuz bab dekakinden mescidi

sayfiye zîrinde kain mağza-i merkumelerden şark canibinde olan ancak bir bab mağaza halen postnişin-i dergâh-ı Hazret-i Mevlana es-Seyyid eş-Şeyh Muhammed Efendi’nin mülkiyetine ba’de’l-ifra.. …. Dekâkin-i mezbûre

ve ebniye-i mezkureleri vakf-ı sahih-i şer’î ve habs-i sarîh-i mer’î eyledikten sonra tafsîl-i şurut ve ta’yin-i kuyud-l Lazime için meclis-i şer’-i şerif şâmihü’l-‘imâd ve mahfel-i dîn-i münif râsihü’l-evtâd-ı Ahmedî’de

evkâf-ı sâlifü’l-beyânı li ecli’t-tescîl ve’t-teslim mütevelli nasb ve ta’yin eylediği brader-zade-i ‘âlî serâdı es-Seyyid Mehmed Efendi ibn-i el-merhum es-seyyid Ahmed Efendi ibn-i el-müteveffâ-yı el-Merhûm el-merkum es-Seyyid el-Hac Mehmed Efendi

mahzarında vech-i makbul ve nehc-i medlül üzere ikrar-ı sahih-i şer’i ve i’tirâf sarîh-i mer’î buyurup salifü’l-beyân yirmi sekiz bab dekâkin mezkûre-i mevkûfe icâre-i ğallâtlarını şöyle şart ve ta’yîn

eyledim ki hasbemâ cerat bihi-l’âde icâre-i mu’tâd belde üzre mütevellî-i mûmâ ileyhin re’y ve marifetiyle mevsuken bih ve mu’tâden aleyh kimesnelere îcâr  olunup beher mâh yahut re’s-i senede müctemi’

olan icâre-i ğallâtından evvelen camii şerif-i mezkûr ve ebniye-i mevkûfe saire mezbûrûnûn vuku ve zuhur eden rukabâ-ı lazime-i mühimmeleri ta’mir ve termîm oluna ve Câmi-i şerif-i mezkurun yaz kış

sathının kürülmesine ve nüzul eden selcin izâle kal’ına vâfir-i şite-i hasîrına ve derûnuna vaz’ olunan kanadillerin îkâdına müktezî roğan-ı zeyt ve malzeme-i sâir … sarf oluna

ve camii şerif-i mezkurda usul ve furu’dan talim ve tedrise kadir ve fünun-ı şitada mahir ashab-ı fazilet ve erbab-ı hayrdar kimesne talabe-i uluma her fenden ders verip hizmet-i

tedrîs-i Celîle mukabelesinde on altı kuruş vazife verile neşreden aziz iki ve üç olursa da tayin olunan vazife-i mezkûre ale’-tesviye tevzi’ oluna ve yine cami-i şerif-i mezkûrun

i’d-i fıtr ve uzhîde vaiz ve nasih olan azizie beş kuruş verile ve şirin sada adamkeş bu makama seza tayinden (okunmuyor) …. Kimesne yevmî

dört akçe vazife verile ve yine cami-i şerif-i mezkurda eşhr-ı selase-i erîkede bade’z-zuhr ve bade’l-asr mukabele …an olan bülbül-i bağ-ı rahman hamele-i Kur’an hafız-ı kelamullah el-müstean olanların cümlesine

ale’s-seviye elli kuruş i’tâ ve taksim oluna ve cami-i şerif-i mezkur kayyumu olanlara senede kırk kuruş ücret verile ve balada mezkur çeşme-i mezbura için Pazar yerinde vaki’ şadrıvan

atika-i cariyenin mütevellisi olan kimesneye âb-ı râh için senevî yedi kuruş … i’ta oluna ve mesbuku’z-zikr iki kıt’a muslukların beher mah ebkeş ücretleri verilip vesair masârifleri

tanzim oluna ve salifü’l-beyan iki aded bi’r-i mâ-i lezizlerin ve sarnıç- mezkurun muktezi olan masarif-i mâ lezimeleri tanzim ve ruyet oluna ve umur-ı tevliyetine mütevelli muma ileyh madame hayyen mutasarrıf ola

bade’l-irtihal min dari’l-fena ila mülkü’l-beka aslah evladına ve evladd-ı evladına ve evlad-ı evladına mâ te’âkabû ve tenasülü batnan bade batnın ve neslen bade neslin meşrutiyet üzere mutasarrıf

olalar ve izâ vak’a’l-inkiraz ne’ûzu min kahri’l-feyyaz re’y-i hâkime müfevviz olup ulemadan ve sulehadan bir mütedeyyin ve müstakim kimesneyi mütevellî nasb ve tayin eyleye ve mütevelli-i mumâ ileyh dahi minval

muharrer üzere rakâbat ve akçe masarifât zahire ve malzeme-i saire-i vakfı bade’l-ikmal ve’l-itmam fazla-i icârâtı ahz ve ta’îş edip ruh-i pür fütûhum için Fatiha hân ve dua ihsan 

eyleye deyu ta’yin-i şurut temhîd-i kuyud-ı birle hatm-ı kelam ve itmam-ı meram eledikten sonra mütevelli-i mumâ ileyh dahi sair mutasarrıfân-ı evkaf mütevelliyan eslâf gibi tasarruf-ı tâm ve merasim-i şurûta riayet ve kuyûdâna

ihtimam eyledikde emr-i vakıf itmâm ve hal-i teslim encâm bulmuşken vâkıf mumâ ileyh esbağallahü aleyhi hazretleri himmet-i evkafdan canib-i ahara atf-i ‘inan buyurup akarın vakfiyet-i lüzumunu

bazı eimme-i eslaf rahimehullah katında ğayr-ı sahih olamğın akar-ı mezburun vakfından rucu’ ve istirdad murad ederim dedikte mütevelli-yi muma ileyh dahi messâğ- şer’i üzere salifü’l-beyan akarın vakfiyetinin

sıhhatına ve lüzumuna taraf-ı şer’-i kavimden hükm-i sarih-i şer’i talep etmekle hâkim-i mevki’-i sadr-ı kitab tubâ  lehû ve hüsnemeâb efendi hazretleri vâkıf-ı mûmâ ileyh hazretleriyle mütevelli-yi muma ileyh bade’t-terafi’ ve’t-teemmül

canib-i vakfı evlâ ve ahrâ görüp akar-ı mezkrun vakfiyetinin sıhhatini ve lüzumunu tecviz eden eimme-i kiram hazretlerini ictihad-ı mesube ve akval-ı kuvâ-yı mesûğa-i merğubeleri üzere akar-ı mezburun

vakfiyetinin sıhhatine ve lüzûmuna bade’l-hüküm vâkıf mumâ ileyh hazretlerinin rucu’ ve istirdad talep ederdeyu müdahelesi bade’l-men’ min ba’d nakz ve nakızına mecal-i mahal ve ihtilaf ve ibtali mümteniü’l-ihtimaldir.

Femen beddelehü bade ma semiahü fe innema ismühü alellezine yübeddilünehü inallahe semiun alim ve icra’l-vakıf el-kerim ala’l-meliki’r-rabbi’r-rahim innehü yeczî’l-hasenât ve’l-muhsinin vela yezi’u ecra’l-amilin cera zalik ve hurrira fi’l-yevm

El-yevmi’t-tasi’ min şehr-i cemaziyelahir li sene sittün ve ışrîn ve mieteyn ve elf min hicreti …. Ve’l-fazileti ve’l-kerameti ve’s-saadeti ve’ş-şeref. (1226)

 

 

Derun-ı vakfiyede mestur cami-i şerifin derununa ve minaresine

Vaz’ olunan kanadillerin ikadına muktezi ruğan-ı zeyt bahası

Miktarı tayin olunmamakla badehü vakıf-ı muma ileyh hazretleri

Ber vech-i muharrer vaz’ olunan kanadillerin ikadı için

Roğan bah olarak on kuruş şart

Ve tayin eylediği iş bu hâmiş-i

Vakfiye ye derkenar ve şerh

Verildi

Mühür

Hüseyin Hıfzı